معنا و مفهوم کلمه گرجی

در فرهنگ مرحوم دکتر محمد معین راجع به گرجی چنین ذکر شده است : گرجی صفت نسبی ، منسوب به گرج  1. از قوم گرج ، گرجستانی  2. زبان مردم گرجستان 3. خط مردم گرجستان .

4. گرج مجموعه ی اقوام ساکن گرجستان . نام گرج در نوشته های ایرانی به چندین صورت آمده . (گرج) در اصل(وراچ) بوده و در زبان ارمنی هنوز هم گرجستان را (( وراچستان )) می نامند.

در هوا می کرد خود بالای برج ( اژدها )

که هزمیت می شد از وی روم و گرج .

                                                      ( مثنوی . چا . علاء الدوله 22 )

عده ای از تاریخ دانان معتقدند که گرجستان مسکن اصلی آریاییان در قفقاز بوده است. در برهان قاطع به اهتمام دکتر محمد معین درباره ی کلمه گرج چنین آمده : نام ولایتی است که آن را گرجستان می گویند و منسوب بدان را گرجی گویند.

گرجستان به معنی وسیع کلمه شامل ناحیه ی ماوراء قفقاز غربی و مرکزی است که مسکن اقوامی است که به       تکلم می کنند. (kharth weliene )   زبان های خارثولی

از بحراسود تا اندکی بیش از 100 کیلومتری شمال تفلیس ، و به معنی اخص تقریبا شامل حکومت تفلیس است.

زبان و خط گرجی

زبان گرجی ، زبان قوم (( گرج )) ساکن گرجستان است . زبان گرجی به دو قسمت تقسیم می شود : زبان تحریری و ادبی که برای که برای همگی یکسان است و زبان دیگری که نسبت به محلهای مختلف تغییر یافته و به شش قسمت تقسیم می شود. زبان مردم گرجستان ، گرجی است که متعلق به خانواده ی زبانهای قفقازی بوده ، و به کلی از زبانهای هند اروپایی متمایز است. زبان گرجی زبان پیچیده و صرفی ، و مورد علاقه زبان شناسان می باشد. نظام واج شناسی زبان گرجی شامل پنج واکه عمده است ، که در آنها ، کوتاهی و بلندی را نمی توان تشخیص داد. گذشته از این ، دارای بیست و هشت واج همخوان است. این زبان دارای خط ویژه می باشد ، الفبای گرجی از 33 حرف تشکیل یافته است ، که در طول حیات خود سه مرحله تطور و تغییر را طی کرده است.

خاقانی شروانی شاعر قرن ششم هجری با زبان گرجی آشنایی داشته است چنان که در این رباعی از کلمات گرجی استفاده نموده است :

از عشق صلیب موی رومی رویی                          ابخار نشین گشتم و گرجی گویی

از بس که بگفتمش که : مویی ! مویی                      شد موی زبانم و زبان هر مویی

مویی واژه ای است گرجی به معنی (( بیا ))

زبانی که گرجی های ایران بدان تکلم می کنند دارای 36 حرف می باشد بدین ترتیب که حرف (( ف )) که در زبان اصیل گرجی وجود ندارد را بر اثر مجاورت با فارسها اخذ نموده اند ، و دو حرف دیگر نیز در الفبای گرجی وجود ندارد.

خط گرجی ، خطی که زبان گرجی را بدان نویسند و از چپ به راست نوشته می شود . الفبای گرجی با ارمنی خویشاوند است و مانند آن از یونانی اقتباس شده و شامل سی و هشت حرف است.

نژاد گرجی 

از نقطه نظر انسان شناسی ، بیشتر گرجی ها دارای رنگ پوست روشن ، یا سرخ و موی سیاه هستند ، هر چند رنگ موی طلایی را نیز در میان آنها میتوان دید. بیشتر گرجی ها دارای چشمانی به رنگ میشی هستند و در حدود سی در صد آنها چشمانی آبی یا خاکستری دارند. از لحاظ قد ، گرجی ها نسبتا بلند قد و چهارشانه و از حیث طبیعت پرطاقت هستند. در لیلی و مجنون نظامی نیز راجع به خصوصیات گرجی ها چنین می خوانیم :

زاین گرجی طره برکشیده          شد روز ( روس ) چو طره  سر بریده

گیسوان مجّعد گرجیان معروفیت دارد و در شعر نیز گرجی طره بر کشیده  کنایه از شب است که با آمدن سیاهی ، روز نیز همچون طره ای سر بریده می گردد. شاردن سیاح معروف فرانسوی که توضیح کامل و جامعی از گرجستان در سفرنامه ی خود دارد چنین بیان می کند :

(( نژاد مردم گرجستان پاک ترین و اصیل ترین نژاد های مشرق زمین و اگر گزافه نباشد خالص ترین نژادهاست. من میان مردم گرجستان یک صورت زشت ندیدم . همه ی مردم این سامان خواه زن یا مرد ، در نهایت زیبایی و وجاهت اند )) .

گرجی محله    

دهی است از دهستان قره طغان ، بخش بهشهر ، شهرستان ساری ( مازندران ) ، واقع در هشت کیلومتری باختر بهشهر و دو کیلومتری شوسه ی بهشهر � ساری .

هوای آن معتدل و مرطوب ، دارای 6275 تن سکنه ، محصول آن برنج ، غله ، مرکبات ، پنبه ، کنجد و صیفی است .

در کتاب مطلعات جغرافیایی تالیف ژان دومرگان ترجمه کاظم ودیعی جلد اول درباره ی (( گرجی محله )) چنین آمده است : نزدیک اشرف { بهشهر } در دهستان گرجی محله یک گروه گرجی است که سابقا توسط شاه عباس تبعید شده اند ، این مردم زبان و مذهب خود را از دست داده اند و شیعه شده اند ، اما علی رغم همه چیز هنوز قیافه جسمانی هم نژادان قفقازی خود را حفظ کرده اند تا چند سال پیش پیرمرد ها گرجی تکلم می کردند ، نسل های جدید زحمت آموختن آن را به خود نداده اند و تنها تعداد انگشت شماری از کلمه گرجی و پسوند گرجی بعد از اسم فامیل خود را حفظ کرده اند. اهالی روستای گرجی محله در حال حاضر به گویش مازندرانی صحبت می کنند.

لازم به یاد آوری است که بندرت بعضی از کلمات و اصطلاحات گرجی در زبان محاوره ی ساکنین گرجی محله به کار برده می شود که برای نسل جوان و تحصیل کرده این روستا اصل و ریشه این واژه ها مشخص نیست و خود نیاز به تحقیق گسترده دارد.

واژه گرجی در زبان فارسی  

نام (( گرجی )) در سفرنامه ی حکیم ناصر خسرو نیز آمده است : (( و فرزندان شاهان گرجی (1) و ملکزادگان دیلمیان و پسران خاقان ترکستان و دیگر طبقات اصناف چون فضلا و ادبا و شعرا و فقهای بسیار آنجا حاضر بودند ، و همه را رزاق معین بود ، و هیچ بزرگ زاده را کم از پانصد دینار ارزاق نبود ، و ببود که دو هزار دینار مغربی بود)).

(1) گرجی : منسوب به گرجستان که بخشی از قفقاز است. گرجستان اکنون یکی از جمهوریهای تازه استقلال یافته است.

خواجه نظام الملک توسی ، وزیر با تدبیر سلاجقه در بحث از افراد تشکیل دهنده سپاه ، وجود گرجی ها را به عنوان افرادی نیک ضروری می داند و در کتاب سیاست نامه صفحه 184 درباره ی گرجیان چنین می گوید :

(( و اگر از این ( لشکر ) ، بعضی گرجیان (1) و شبانکارگان پارس باشند روا بود ، که این جنس هم مردان نیک باشند )).

(1) گرجیان : گرجی منسوب به گرج ، قوم ساکن گرجستان .

زنان گرجی از دیرباز به هوش زیبایی معروف بودند. گرجیان عموما بلند قامت و سیاه موی و تنومندند. در کتاب نفثه المصدور انشای شهاب الدین محمد خورّندزی زیدری نسوی ، راجع به گرج در صفحه 25 ، چنین آمده است : (( و دندان گرج به اسنان سنان از آن کند گردانیده )).

گرج مراد قوم گرج و مردم گرجستان است.

اسنان : جمع سنّ دندان.

سنان : آهن سرنیزه ، جمع اسنّه.

گرجی ها که گودرو آنها را بی چون و چرا شجاع ترین مردم شرق می داند ، تاورینه و دلاواله شجاعت و زیبایی ، وفاداری و جنگجویی و رشادت آنها را سخت ستوده اند.

در کتاب جغرافیای تاریخی خلافت شرقی تالیف لسترنج ، ترجمه محمود عرفان در صفحه ی 195 راجع به گرجستان چنین ذکر شده است : گرجستان ، که ما آن را جورجیا می گوییم و ابخاز ، که ابخازیه نیز به آن گفته می شود ، کشور هایی بودند که فقط بعد از لشکرکشی های امیر تیمور به آن نواحی ، در آخر قرن هشتم هجری دین اسلام را پذیرفتند. معذلک تفلیس کرسی گرجستان در ساحل علیای رود کر نزد جغرافی نویسان قرن چهارم معروف بود و ابن حوقل در وصف آن گوید این شهر دو بارو دارد و شهریست سرسبز و حاصلخیز و مستحکم دارای سه دروازه و حمامهایی که بدون آتش آبشان گرم است و رود کر از میان شهر عبور می کند. مقدسی گوید پلی که از قایق ها تعبیه گردیده دو محله ی شهر را که در دو جانب رود واقع است به هم متصل می سازد.

ولایت ابخاس یا ابخاز مجاور تفلیس (1). به قرار گفته مقدسی ، جز جبال قبق یعنی جبال قفقاز بوده و قریه ی یونس که اهالی آنجا دین اسلام داشتند در اینجا قرار داشته و حول و حوش این قریه طوائف کرج ( گرجی ) والان و غیره مقیم بوده اند.

به گفته ی مستوفی در اینجا چندین رودخانه از کوههای البرز سرازیر می گردد و هم او گوید : قارص ( قرص ) شهرکی است بر دو روزه ی تفلیس و هوای خوش دارد و حاصلش غله عظیم نیکو بود و زمین مرتفع دارد.

(1) تفلیس : برخی از عقیده بر این است که از بناهای اسکندر رومی است چنانکه نظامی در اسکندر نامه اشاره به آن می کند : چنین گفت با پور دهقان پیر          که تفلیس از او شد عمارت پذیر

یعنی دهقان مورخ دانا به فرزند خود چنین گفت که شهر تفلیس را اسکندر بنا کرد و اساس نهاد.

بعد از فروپاشی شوروی در گرجستان جمهوری مستقل دموکراتیک تشکیل شد و اکنون گرجستان بعد از قرنها تلاش و مبارزه با تسلط بیگانگان سرافرازانه برای اعتلای فرهنگ و تمدن خود و تجدید عصر طلایی می کوشد